تحلیل جستجوهای موضوعی کاربران در فهرست رایانه ای به لحاظ نوع و چگونگی همخوانی آن ها با سرعنوان های موضوعی فارسی (با استفاده از ثبت داد و گرفت)

ارتباط میان کاربران و منابع اطلاعاتی موجود در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی مستلزم برقراری ارتباط میان واژگان کاربر (عبارت هایی که کاربران به منظور جستجو در نظام بازیابی اطلاعات استفاده می کنند) و واژگان نظام (اصطلاح هایی که نظام به منظور نمایه سازی منابع استفاده می کند) از جمله سرعنوان های موضوعی می باشد. از این رو، هدف پژوهش حاضر این است تا زبان جستجوی موضوعی کاربران (دانشجویان) را به لحاظ همخوانی با سرعنوان های موضوعی فارسی مورد بررسی قرار دهد. همچنین، هدف دیگر، پی بردن به چگونگی بسط عبارت جستجوی موضوعی و میزان همخوانی عبارت های بسط داده شده با سرعنوان های موضوعی فارسی و نیز، مقایسه الگوهای جستجوی موضوعی در دو حوزه علوم کاربردی (کشاورزی) و علوم انسانی (علوم تربیتی و روانشناسی، کتابداری) است. به این منظور، جامعه این پژوهش را دانشجویان دو دانشکده کشاورزی و علوم تربیتی و روانشناسی تشکیل دادند که رفتار جستجوی موضوعی آن ها در فهرست رایانه ای کتابخانه های دو دانشکده طی مدت حدود دو ماه مورد مشاهده، ثبت و تحلیل قرار گرفت. از این رو، از دو روش مشاهده و تحلیل محتوا به منظور گردآوری اطلاعات لازم استفاده شد. در یک تحلیل کلی، یافته ها نشان می دهد که در جستجوهای موضوعی انجام گرفته در دانشکده کشاورزی میزان همخوانی کامل 9/30 درصد، میزان همخوانی نسبی 5/19 درصد و میزان عدم همخوانی 6/49 درصد می باشد؛ در جستجوهای موضوعی انجام گرفته در دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی نیز میزان همخوانی کامل 7/37 درصد، میزان همخوانی نسبی 1/21 درصد و میزان عدم همخوانی 2/41 درصد می باشد. در جستجوهای موضوعی انجام گرفته در دانشکده های مذکور، 4/98 درصد از شکل های عبارت های جستجوی موضوعی با آن دسته از انواع شکل های سرعنوان های موضوعی فارسی همخوانی دارند که احتمالاً در زبان طبیعی بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند؛ آن شکل ها عبارتند از: عبارت های جستجوی موضوعی متشکل از بیش از یک واژه، عبارت های جستجوی موضوعی ساده و عبارت های جستجوی موضوعی متشکل از چند اسم همراه با حرف ربط یا اضافه. در مورد چگونگی بسط جستجو، در یک تحلیل کلی می توان به سه نکته اشاره کرد: 1) کاربران در دانشکده کشاورزی و دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، هنگام بسط جستجو از متغیر زبان شناختی بیشتر از متغیر زمینه ای استفاده می کنند؛ 2) کاربران در دانشکده های مذکور، در بیشتر اوقات بسط جستجوی خود را با استفاده از یک تغییر به انجام می رسانند؛ و 3) تغییر در نوع فیلد جستجو هنگام بسط جستجو بیشتر در مورد فیلدهای عمومی، عنوان و موضوع رخ می دهد. میان زبان جستجوی دانشجویان دانشکده های مورد نظر در مورد اکثر انواع همخوانی های عبارت جستجوی موضوعی با سرعنوان های موضوعی فارسی، تفاوت معناداری وجود ندارد. میان دو دانشکده در مورد هر یک از انواع همخوانی شکلی عبارت های جستجوی موضوعی دانشجویان با سرعنوان های موضوعی فارسی تفاوت معناداری وجود ندارد. میان رفتار بسط جستجوی دانشجویان دو دانشکده به لحاظ انواع حالت های بسط جستجو با استفاده از انواع متغیرهای زمینه ای و زبان شناختی و همچنین، تعداد تغییرهای انجام شده در هر بسط جستجو در بیشتر موارد تفاوت معناداری وجود ندارد. میان زبان جستجوی دانشجویان دو دانشکده نیز به لحاظ میزان همخوانی واژگانی با سرعنوان های موضوعی فارسی، در جستجوی موضوعی اول، بسط اول و بسط دوم در بیشتر موارد تفاوت معناداری مشاهده نمی شود.